“Çocuğum kalk ödevini yap, şimdi oyun zamanı değil” gibi ifadeler neden genellikle işe yaramaz?
Çünkü sadece çocuğun oyun isteğine direnmesinin, bir tür öz-kontrol geliştirmesinin yeterli olacağını varsayar. Oysa burada çocuğumuzun geliştirmesi gereken ve ihtiyaç duyduğu şey “şimdi oyun oynama istediğime hayır demeliyim” demekten daha fazlasıdır.
Çocuklarımızın gerçekte ihtiyacı olan şey üst biliş becerisi kazanmalarıdır. Örneğin öz-düzenleme böyle bir üst biliş becerisinin davranışa dönüşmüş halidir. Yani çocuğun kendi ihtiyacını ve duygularını fark etmesi, bunu ifade etmesi ve hedefe ulaşmak için hangi stratejisi kullanacağını seçmesi…
Örneğin geçen kızım ödevini yapmak yerine oyun oynamak istedi ve “baba okulda çok yoruldum. Önce biraz oyun oynasam olur mu?” diye sordu. “Hayır kızım, önce ödevini yap sonra oynarsın” deyip ondan öz kontrol geliştirmesini bekleyerek, oyun isteğine direnmesi gerektiğini söyleyebilirdim ama konuyu sanırım tam olarak anlamamış olurdum.
Aslında yorgunluğunu ve bu haliyle ödev yapmak istemediğini fark etmesi çok kıymetli. Çünkü bu bir tür üst bilişsel farkındalık demek. Önce oynasam sonra ödevimi yapsam diye düşünmesi ise bir strateji seçimi olarak düşünülebilir. Ne kadar oynadıktan sonra ödevini yapmaya başlayacağına karar vermesi, ya da bunu onunla birlikte yapmak, ise öz-düzenleme becerisi geliştirmesi demek.
Yani aslında öz-kontrol dediğimiz şey, daha çok dış beklentilerle ilgili. Oysa öz düzenleme içsel ihtiyacı (oyun oynamak) ile dış beklentiyi (ödevler yapılmalı) birlikte değerlendirip buna uyumlu kararlar alabilme (önce biraz oyun oynayıp sonra ödevimi yapmalıyım) kapasitesi kazandırıyor.
Bu yaklaşım devam ettikçe öz düzenleme becerisi süper güçlü bir alışkanlığa dönüşüyor.
